जनकपुर, २१ माघ । श्रीपञ्चमी पर्व आज देशभर उत्साहका साथ मनाइँदैछ ।
माघ शुक्ल पञ्चमीका दिन पर्ने यस पर्वमा विद्याकी देवी सरस्वतीको पूजा आराधना गरिन्छ । यो दिन विशेषगरी विद्या, बुद्धि र सिर्जनशीलताको देवी सरस्वतीको पूजा गरेमा ज्ञान प्राप्त हुने धार्मिक विश्वास छ । देशभरका सरस्वती मन्दिरमा श्रद्धालु भक्तजनको घुइँचो लागेको छ ।
आजकै दिन लेखपढ गर्न सिकाए राम्रो विद्या प्राप्त हुने मान्यता छ । यस अवसरमा विद्यालय नपठाइएका साना बालबालिकालाई अक्षरारम्भ गराउने परम्परा रहेको छ ।
हातमा वीणा र पुस्तक लिएकी, चन्द्रमाजस्तै उज्यालो वर्णकी देवी सरस्वतीलाई भक्तजनहरूले भारती, शारदा, हँसवाहिनी, जगन्माता, वागीश्वरी, कौमारी, वरदायिनी, बुद्धिदात्री, ब्रह्मचारिणी, चन्द्रघण्टा र भुवनेश्वरीजस्ता विभिन्न नामले पुकार्छन् ।
विद्या र सिर्जनाकी देवी भएकाले विशेष गरी साहित्यकार, कलाकार, पत्रकार, शिक्षक र विद्यार्थीहरूले कलम, कापी, कुची र वाद्ययन्त्र आदिलाई सरस्वतीका रूपमा पूजा गर्छन् ।
तान्त्रिकहरू भने तन्त्र सिद्धिका लागि तारादेवीका रूपमा सरस्वतीको आराधना गर्छन् । यो दिनलाई ‘वसन्त पञ्चमी’ पनि भनिन्छ, किनभने सूर्य उत्तरतिर लाग्नाले दिन लामो हुँदै जान्छ र वसन्त ऋतुको सुरुआत हुने विश्वास गरिन्छ ।
ऋग्वेदमा सरस्वतीलाई ‘वाग्देवी’का रूपमा उल्लेख गरिएको छ भने गान्धर्व पुराणमा आजको दिन पूजा गरेमा सर्वसिद्धि प्राप्त हुने भनिएको छ ।
ब्रह्माकी अर्धाङ्गिनी ब्रह्मायणीको उपासनाले ज्ञान, सिद्धि र सद्बुद्धि प्राप्त हुने धार्मिक मान्यता छ । आजको दिन विवाह, व्रतबन्ध, गुफा राख्ने तथा बेलविवाह जस्ता धार्मिक तथा सामाजिक कार्य गर्न कुनै साइत हेर्नुपर्दैन भन्ने जनविश्वास छ ।
साथै, बालबालिकालाई शिक्षारम्भ गराउनुका साथै नाक–कान छेड्ने परम्परा पनि छ । सरस्वतीलाई चढाइएको सात गेडा अक्षता दाँतले नछोई निलेमा विद्या र बुद्धि बढ्ने तथा चेतनाको ज्योति प्राप्त हुने विश्वास गरिन्छ ।